BAGO pa man ipinalabas sa telebisiyon ang unang kabanata ng Bagani, isang pantaseryeng pinagbibidahan ng ilang mga tanyag na aktor sa Filipinas sa kasalukuyan, umani na ito ng samo’t saring negatibong pahayag sa mundo ng social media.
Inakusahang nagpapakalat ng kasinungalingan ang mga utak sa likod nito dahil sa kanilang “magaáng na paggamit ng salitang ‘bagani.’”
Sa ilang mga tribo sa Mindanao kung saan nagmula ang salita, inilalangkap lámang ang titulong bagani sa mga katutubong nakapagmamalas ng tapang at lakas upang ipagtanggol ang kanilang pangkat laban sa mga mananakop.
Sapagkat mabibigat na pagsubok ang kailangang lampasan bago maituring na isang bagani, nangangahulugan din ito ng malalim nilang pagmamahal sa kanilang tribo at pagkakakilanlan. Makahulugan ang pamagat at mahihinuhang napakahalaga sa mga naunang gumamit at patuloy na gumagamit nito.
Bagaman wala pang nasusundang naratibo, ikinagalit ng ilang mga kritiko ang “mababaw” na pag-intindi ng tagapagkuwento sa ikinukuwento nito. Sinalubong ito ng ilang mabibigat na akusasiyon tulad ng cultural misappropriation, pagnanakaw ng katutubong wika at lantarang pambabastos sa mga katutubo.
Sa isang liham sa pangulo ng ABS-CBN noong ika-2 ng Marso, binatikos ni Ronald Adamat, komisyoner sa Komisiyon ng mas Mataas na Edukasyon, ang naturang teleserye at inilarawan bilang “devoid of real meaning and substance.”
Nanawagan si Adamat na rebisahin ang konsepto ng Bagani at gawing historikal at edukasiyonal ang kabuuang pagtatanghal upang kapulutan ito ng aral ng mga manonood.
Sa isang punto de vista, maaaring salagin ng malikhaing lisensya ang mga ipinaratang ni Adamat sa pantaserye. Bukod pa sa katotohanang trailer pa lamang ang kaniyang basehan nang ipadala niya ang nabanggit na liham, hindi naman talaga kailanman ipinarada ng ABS-CBN ang Bagani bilang historikal o makatotohanang palabas.
Kung gayon, malaya ang mga tagapaglikha na pumitas ng maliliit na bahagi ng iba’t ibang kultura sa Filipinas. Mula sa mga ito at sa mga sinaunang lokal na alamat at mitolohiya, maaari silang bumuo ng alternatibong mundo ng pantasya.
Sino nga naman ba tayo para magtakda ng limitasiyon sa imahinasiyon ng mga manunulat, direktor at producer? Puwede bang tapós na ang usapan at bansagan na lámang na “overreading” o “overreacting” ang mapait na pagsalubong sa kontrobersiyal na pantaserye?
Mahirap pumirmi sa isang panig sa puntong ito. Kung saan ang hanggahan ng malikhaing lisensya—maaaring ito ang nais pag-usapan ng mga pumuna sa Bagani.
Nang hiramin ng mga tagapaglikha ng pantaserye ang terminong “bagani,” nakakumot pa rin dito ang kultural at historikal na elemento nito. Kung lalapatan ito ng karagdagang kulay sa palabas, mainam sana itong pagkakataon upang unti-unting maipasilip sa mga manonood ang mga kultura at tradisiyon ng iba’t ibang pangkat sa Filipinas, sa pamamagitan ng malalim na pananaliksik at pakikihalubilo sa mga katutubo.
Gayunpaman, hindi lamang naman ang mga tagapaglikha ng Bagani ang may pagkukulang. Palaging nangangailangan ng pagpapaalala sa sariling kultura ang mga Filipino bunsod marahil ng depektibong sistema ng pagtuturo ng kasaysayan mula pa sa antas ng elementarya.
Bihirang matutuhan sa paaralan ang pagpapahalaga sa kultura sapagkat nauuna munang lunurin ang mga mag-aaral sa mga teknikal na aspekto ng kasaysayan tulad ng mga eksaktong petsa, pamagat ng mga aklat, pagkakasunod-sunod ng mga pangulo at iba pa.
Bilang institusiyong may mahigpit na kapit sa masa, may tungkulin ang midya at kulturang popular na isalba ang mga manonood sa pagkatuyot ng kaalaman sa sariling kultura bunsod ng nabanggit na kabaluktutan sa pagtuturo nito.
Lampas pa sa kakayahang magbigay-aliw, mahalaga ring pakinggan ng mga namumuhunan at tagapaglikha ng mga palabas ang pangangailangan, hindi lamang kagustuhan, ng mga manonood.
Sa kabila ng ingay na idinudulot ng paghipo ng kulturang popular sa mga paksang bihirang talakayin, may natutuhan naman dito ang mga manlilikha, kritiko, at mga manonood: ang maging matalinong tagapagbigay at tagatanggap ng kultural na kaalaman.
