“MAGTRABAHO nga kayo! Apat kayo rito sa bahay pero ’di ko man lang kayo nakikitaan ng pagkukusang loob. Nakakapagod magtrabaho mag-isa!” sigaw na naman ni Mama mula sa kusina habang kaming apat na magkakapatid ay nanonood ng telebisyon sa sala. Sumabay naman ang kalampag ng kaldero at pinggan sa ingay ng programa sa aming harapan.

“Hayan na naman ang litanya ng isang sirang plaka,” ang naisip ko. Ganyan talaga siya tuwing nawawalan kami ng kasambahay, wala kasi siyang mautusan.

Nahiga na lamang ang kapatid kong si Allison sa sofa, na tila walang naririnig. Ganyan rin ang naging reaksyon niya tuwing naghihimutok si Mama. Si Kuya naman at ako ay aakyat na lang sa kuwarto. Tanging si Hans, na siyang pinakabunso sa amin, ang tatayo at kikilos. Tulad ng dati, agad siyang sumunod sa utos ni Mama.

TULAD ng dati, dumungaw siya sa bintana ng selda upang muling silipin ang papalubog na araw nitong hapon. Pumupusyaw na rin ang aking pag-asang makakalaya pa ako at makakapiling si Selya habambuhay, bulong niya sa hangin. Muli, namumugto na ang kanyang mga mata ng mga luhang ulit-ulit nang pumahid sa pisnging natuyot sa paghihintay ng sariwang halik ng kanyang minamahal. At saka siya nagdamdam kung bakit tila mas pinahalagahan ng kanyang Musa ng Pandacan ang pilak ni Mariano Capule kaysa tapat na pag-ibig na alay nitong makatang Bulaceño, gayong bunga lamang ito ng pag-iimbot ng mayamang don na maangkin ang hindi nararapat sa kanya. Hanggang sa napagtanto niya na nakasasawa nang paalingawngawin lamang sa loob ng apat na sulok ng selda ang kanyang mga pighati at ipinangako sa sarili na kanyang isasatitik ang pait ng kanyang karanasan upang gawing simbolo ng kawalang katuwiran dito sa mundong ibabaw.

MULA SA dating luntiang paraiso, napalitan na ng mga nagtataasang gusali at pasikot-sikot na kalsada ang kagubatang kinalalagyan ngayon ng lungsod ng Makati. Kasama na ring nagbago ang mga gumagalang mababangis na hayop na napalitan naman ng mga “dambuhalang hayop na nagkukubli sa kani-kanilang opisina.”

Ito ang naging tema ng nobela ni Abdon M. Balde, Jr. na Sa Kagubatan ng Isang Lungsod (UST Publishing House, 2002). Sa likod ng mga pagbabagong pisikal ay may mga ugali pa ring nananatili at nakukubli lamang ng mga nagbagong anyo. Bagaman at nagtapos ng kursong BS Civil Engineering, tinahak ni Balde ang daan ng isang manunulat. Bukod sa pagkakapanalo ng ilang Palanca Memorial Awards para sa kategoryang maikling kuwento, nanalo na rin siya ng dalawang National Book Awards para sa mga nobela niyang Mayong at Hunyango sa Bato.

ISANG pangarap ng mga estudyante ang makapasa sa masusing admission test na ipinapasagot ng eskuwelahang nais niyang pasukan. Ito’y upang masigurong sapat ang kanyang kaalaman para mapagtagumpayan ang buhay-kolehiyo.

Bilang paghahanda sa mga magsisipagtapos sa high school, gumawa ng mga masusing hakbangin ang Department of Education (DepEd) upang mabigyan ng magandang pundasyon ang mga mag-aaral sa kanilang pagkuha ng bachelor’s degree. Una ay ang National College Entrance Exam (NCEE) na ibinibigay upang masigurong sapat ang natutunan ng estudyante na kinakailangan upang makapasok siya sa kolehiyo.

MAIGI kong pinagmamasdan ang tanawin mula sa bintana ng eroplano. Mula sa malayo, gatuldok na lamang ang mga kotse, habang ang mga bahay nama’y sinliit na lang ng ulo ng posporo. Ang kagubata’y tila isang berdeng banig, habang ang dagat nama’y parang asul na kumot na nakalatag sa isang malawak na sahig!

Gustuhin ko mang ilapat ang aking mga daliri sa tuktok ng bundok at sumalok ng tubig-dagat, hinding-hindi ko naman ito magagawa. Abot-tanaw ko ang langit at ang mga ulap, ngunit gaya ng pagtanaw ko sa mga bundok at dagat, mananatili na lamang akong isang masugid na tagahanga.

PALASAK na paniniwala ng karamihan na mas nakalalamang ang mga kalalakihan kaysa kababaihan sa maraming larangan. Ngunit sa mga kuwento sa Lahi ni Adan: Kuba at Iba Pang Kuwento (UST Publishing House, 2007) ni Nonon Villaluz Carandang, napatunayan na ang kamalayang ito ay may hangganan.

Matapos mailathala ang kanyang naunang koleksiyong Angkan ni Eba (UST Publishing House, 2005) na tungkol sa katatagan at tagumpay ng mga kababaihan sa isang lipunang mabalasik at mapanghamak, minarapat ni Carandang na gumawa ng isang koleksiyon na tumatalakay naman sa kanyang sariling lahi. Si Carandang ay isang propesor sa Kagawaran ng Filipino ng De La Salle University at nagtapos naman ng mga kursong Journalism at Literature sa UST. Naging katuwang na patnugot rin siya ng Varsitarian noong 1995.

KUMALAT ang pula, dilaw, asul at berde na mga kislap ng fireworks display sa itim na kalangitan kasabay ng malalakas na putok. Namangha naman ang masasayang kasama kong nagsipagtapos sa makulay na palabas na ito sa himpapawid.

Mayroon ding kakaibang pagsabog na nagaganap sa aking damdamin. Sa bawat pagputok at panandaliang pag-ilaw ng langit, hindi mapigilan ang aking pagluha. Subalit hindi iyon mga luha ng kaligayahan na dulot ng pagtatapos sa kolehiyo, iyon ay mga patak ng pag-aalala kay Giselle. Sapagkat kung may bagay man na lubos na nakapagpapasaya sa kaniya, iyon ay ang makapanood ng mga paputok.

*Itinatampok sa bahaging ito ang dalawang magkaibang pananaw hinggil sa paksain ng pag-ibig mula sa iba’t ibang punto-de-bista at karanasan ng mga may-akda - Patnugot

Panaginip ni Adan

Ni RUBEN JEFFREY A. ASUNCION

LUMITAW ang mga pangitain

Sa karimlan ng kanyang pagkakahimbing.

Nawari niya rito ang ilang eksenang

Daranasin ng kanyang mga apo,

Ilang libong taon mula ngayon:

Humahagulhol ang isang binata

habang hawak-hawak pa

Ang kababasa pa lamang na liham ng

pamamaalam mula sa nobya

Mga maton na nagsusuntukan sa gitna ng kalye

habang pinapanood ng kanilang

nakursunadahang prinsesa ang tila

muling pagganap ng Digmaang Troyano

Gayumpaman, may kung anong bulong

HINAHAMAK ng sinumang umiibig ang lahat upang ang kagustuhan ng puso ay masunod lamang, wika nga ni Francisco Baltazar.

Naging patunay sa mga salitang ito ang mga salaysay ng pagharap sa iba’t-bang hamon ng pag-ibig sa Tuhug-Tuhog: 25 Maiikling Kuwento ng Pag-ibig at Pakikipagsapalaran ng mga OFWs (Navotas Press, 2005) ng premyadong mandudula na si Frank G. Rivera.

Halaw ang mga kuwento sa mga karanasan ng mga Pilipinang nakasalamuha ni Rivera bilang testing officer ng Technical Education and Skills Development Authority. Ang mga salaysay na ito ay magkakaugnay na mga bahagi na kapag naunawaan ang mga detalye ay makakabuo ng isang nobela.

ISSA, gising na! Mahuhuli na tayo sa ating pupuntahang party,” sigaw ni Daddy mula sa kabilang banda ng pinto.

Sandali akong nag-unat sa aking higaan. Bigla kong naalala na ngayon ang araw na gaganapin ang Christmas party namin sa eskuwela. Paspasan kong inayos ang aking kama bago dali-daling tumungo sa dining area kung saan naging pambungad sa aking umaga ang amoy ng sinangag at piniritong hotdog. Nakaligo at nakabihis na si Daddy nang abutan ko siya sa hapag na nagbabasa ng diyaryo.

“Ano ba’ng gagawin ng prinsesa ko mamaya? Kakanta ka ba?” usisa ni Daddy nang makaupo ako sa harap niya.

“Basta, Dad. Malalaman ninyo na lang,” sagot ko sa kaniya habang sumasandok ng sinangag. Bumalik din siya sa kaniyang pagbabasa.

Pagkatapos kong kumain ay naligo na ako. Tinulungan ako ni Tatay na mag-ayos ng aking sarili. Ganito ang araw-araw naming gawain sa nakaraang apat na taon simula nang magtrabaho sa Kuwait si Mommy.